Scola
Toegang tot een opleiding is, althans bij ons, behoorlijk opgeschoten. Er zijn uiteraard nog steeds grote uitdagingen als je naar de correlatie kijkt tussen sociale achtergrond, cultuur, financiële middelen en het bereikte academisch studieniveau, maar over de hele bevolking gezien, zijn we in die mate er op vooruit gegaan dat, zoals gezegd in de inleiding, de verhoudingen zijn omgeslagen. Er zijn meer mensen met toegang tot een opleiding dan er zijn die geen toegang hebben. Het is daarenboven van belang om opleiding niet eng te definiëren als academische kennis. Laat ons eerder spreken van de toegang tot “de school” in plaats van de toegang tot een “opleiding”. School is afkomstig van het Griekse scola, wat “vrije tijd” betekent. Tijd waarbij je niet wordt verwacht te werken (op het veld of elders). Veel schoolkinderen zullen wellicht met enig ongeloof kijken als je ze zegt dat de school vrije tijd betekent. Vrije tijd bestaat ook, en vandaag misschien vooral, buiten de school. Onze betaalde vakantie, onze achtendertiguren werkweek, het zijn allemaal voorbeelden van scola. Tijd waarbij we niet in de weer zijn met onze overleving. Het is tijd waar we de kans hebben om te reflecteren, waar de ervaringen van de afgelopen werkweek zich omzetten in inzichten. We hebben allemaal toegang tot “scola”. We hoeven ons niet meer te pletter te werken om te overleven.[1]
Het internet
De leider van weleer zat ook op de plek waar alle informatie samenkwam. Omwille van zijn plaats in de gemeenschap stroomde alle informatie naar hem toe. Het was voor de hand liggend dat we de leider voedden met informatie zodat hij zijn aangewezen taak kon vervullen net zoals we onze dieren te grazen gaven zodat ook zij de rol speelder die we van hen verwachtten. En zoals onze dieren met de dood bedreigd werden als er geen voedsel was, zo werd de positie van de leider precair als informatie hem niet meer bereikte.
Dit brengt ons bij één van de problemen van onze huidige beleidsarchitectuur. Een deel van de leidinggevende organen van onze samenleving bestaat als gevolg van het feit dat daar de informatie zich verzamelde. Als er geen nood meer is om informatie naar één plek te brengen, als daar geen meerwaarde door ontstaat, als daar onze stam geen grotere overlevingskansen door krijgt, dan is dat orgaan overbodig. Dan sterft het dier. Dan verdwijnt de leider.
In de ondernemingswereld zijn managers, afdelingen en zelfs hele bedrijven gesneuveld die hun bestaansreden te danken hadden aan het feit dat zij de geaggregeerde plek waren van specifieke informatie. De Encyclopedia Britannica is het oervoorbeeld van dergelijk fenomeen. Wikipedia, de encyclopedie van waar iedereen in schrijft, heeft de redactie van de Britannica irrelevant gemaakt[2]. De aankomende revolutie als gevolg van de ontwikkeling van de artificiële intelligentie geeft al aan dat er nog een pak informatie en -kennisgebaseerde jobs zullen verdwijnen.
Het internet is meer dan een database met feiten. Het is een real time communicatieplatform, waardoor we overal met iedereen op elk ogenblik kunnen overleggen. Je hoeft geen overleg van de stam of Raad der Wijzen af te wachten vooraleer je een beslissing kan nemen. De Raad is altijd en overal aanwezig.
Meer nog dan het ontstaan van de scola, heeft het internet voor een revolutie gezorgd, waar we nog altijd niet van aan het bekomen zijn (denk aan de vele onopgeloste vraagstukken rond privacy, de nieuwe bedrijfsinitiatieven zoals Uber, AirB&B, de opkomst van de webshops ten koste van de werkelijke winkel, het probleem van copyright waar hele industrieën van afhangen). Een reden hiervoor is de snelheid van de ontwikkeling van de technologie. Vrije denktijd (scola) heeft eerder langzaam over de eeuwen heen zich genesteld in onze samenleving. Het internet bestond een kleine vijftien jaar geleden niet voor u en ik. Omgaan met die alomtegenwoordige informatie is dus nog steeds een ontdekkingstocht, en heel zeker voor wie een samenleving wilt organiseren.
[1] Hiermee wil ik kansarmoede niet bagatelliseren. Onze samenleving kent nog steeds mensen die zich geen vrije tijd kunnen permitteren omdat ze anders niet kunnen overleven. Maar het is een grote minderheid geworden. Met sociale en solidaire maatregelen kan en moet een samenleving hier onbaatzuchtig ondersteuning geven.
[2] Wikipedia is een voorbeeld waarbij de eerder vermelde “wisdom of crowds” onder controle staat van een redactie die de evolutie van Wikipedia volgt. Wikipedia is een mooie illustratie van een modern, door de wereld gedeeld kennisplatform, dat toch vanuit een centraal orgaan bijgestuurd wordt, ook al is dat orgaan opnieuw een groep van mensen, verspreid over de hele wereld, zonder aansprakelijkheidsafspraken naar elkaar toe. Het systeem is niet perfect, ook in Wikipedia staan fouten, maar deze stonden ook in de Encyclopedia Britannica, al was het maar omdat altijd “verouderde informatie bevatte”.
