Verwar “geschikt zijn om leiding te nemen” niet “met het recht hebben op inspraak of juist vertegenwoordigd zijn”. Iedereen moet uiteraard vertegenwoordigd worden en heeft dus recht op inspraak maar niet iedereen is zomaar geschikt om leiding te nemen. Leiding geven aan een samenleving, of dit nu een dorp, stad of land is, vraagt een zekere expertise waar opleiding en talent essentieel zijn.
Of bestaat er toch zoiets als “de wijsheid van de massa” of groepswijsheid als het om het leiden van een gemeenschap gaat? Het is een mening die je steeds meer ziet opduiken. In die benadering wordt gesteld dat als je een grote groep leken een uitspraak laat doen over een vraagstuk, hun antwoord op meer kennis zal gebaseerd zijn, en dus een grotere kans op juistheid heeft, dan een antwoord afkomstig van een kleine groep experten.
In een wereld waar het internet als het ware als een synoniem wordt gezien met informatie en zelfs kennis, lijkt het erop dat “the wisdom of crowds” nu meer dan ooit aan de orde is. Ik volg die redenering niet zomaar. Ten eerste kan ook de wijsheid van de massa slachtoffer zijn van verkeerd gebruik, net zoals dat het geval is bij de wijsheid van de expert. Volksmanipulatie, groepsdruk en sociaal conformisme kunnen de ruime basis aan kennis en ervaring waarop groepswijsheid op steunt, onmerkbaar vernauwen. Maar ten tweede vertrekt groepswijsheid vanuit een andere invalshoek als het gaat over het bepalen van wat juist is en wat fout is. Bij een expertenmodel, waar je dus beroep doet op diegenen die de geschikte kennis hebben, wordt juist en fout doorgaans vooraf gedefinieerd.
Taal is een mooi voorbeeld. Je kan in elke taal heel verschillende wijzen hanteren om een woord of een zin te noteren. Slechts één of enkele vormen worden in elke taal erkend. De basis hiervoor is een vooraf afgesproken met een spelling en een grammatica. Er is een referentiekader. Bij groepswijsheid is de basis van juist en fout wat de meerderheid vindt. Om het voorbeeld van de taal opnieuw te hanteren, je kan bij twijfel over de spelling van een woord, Google raadplegen en kijken wat Google je als schrijfwijze voor een woord aanbeveelt. Google maakt bij zijn aanbeveling geen gebruik van de beschikbare spellingshandboeken. Google laat je de schrijfwijze zien die de meeste mensen hanteren. An sich is dit een boeiend fenomeen waarmee je het hele concept van spelling en bij uitbreiding van alle referentiekennis over elk vakgebied mee in vraag kan stellen. Maar wat als blijkt dat iedereen die Nederlands spreekt de DT-regel overboord gooit omdat die ene letter geen communicatieve meerwaarde heeft en dat je toch maar best zuinig bent met je letters als je een Tweet of Whatsapp-bericht verstuurt? Positivo’s zullen dit zien als een evolutie van een levende taal. Het is echter een verschijnsel dat het gevolg is van een technologiebeperking dan wel van een fundamentele culturele evolutie (zoals de woorden uit andere talen die onze taal binnensluipen). Wat mij betreft, mag de DT-regel zeker op de schop, maar dan liever niet alleen op basis van de beperkingen van Twitter die door een dominante minderheidsgroep in de samenleving wordt gebruikt.
De wijsheid van de massa is dus niet altijd wijsheid. Werkt ze beter dan de wijsheid van de experten? Je vindt er in de literatuur nog geen sluitend antwoord op. Ik kan me echter niet van de gedachte ontdoen, dat je verdiepen in een onderwerp, en dus een expertise bereiken door studie, ervaring en wilskracht, minder waarde in zich zou dragen dan de verzamelde lekenkennis. Ik hou dus graag vast aan het feit dat leiding geven aan een gemeenschap een groep van getalenteerde, goedopgeleide en ervaren mensen betreft. Uiteraard moeten deze een juiste vertegenwoordiging vormen van de groep voor wie ze staan en moeten alle mechanismen in werking zijn om de beperkingen en risico’s die het systeem met zijn meebrengt, onder controle te houden.
Zoals verder zal blijken, ben ik wel van mening dat net de toegang tot kennis via het internet en een goede scholing voor het grootste deel van de bevolking, de rol van dat leidend orgaan dat voor iedereen opkomt op zijn kop zal zetten.
